– U nastavku našeg današnjega članka malo se posvećujemo srpskoj istoriji, koja je imala jako puno zanimljivih ličnosti. Mi danas vam tako donosimo jednu jako tužnu priču, koja potiče iz drevnih vremena.
Tokom pet vekova u narodu se, uz gusle, formiralo verovanje da je Jerina donela nesreću Srbiji i njenoj porodici; međutim, bez znanja mnogih, Jerina je podnijela konačnu žrtvu za svoju zemlju – vlastitu djecu.
- Jerina, članica porodice Kantakuzina, rođena je početkom 15. vijeka u Grčkoj. Sa nepunih petnaest godina stupila je u brak sa Đurađom Brankovićem, srpskim despotom, uprkos njihovoj značajnoj razlici u godinama od dvadeset godina. Uprkos tome, različiti izvori sugerišu da je par dijelio brojna zajednička interesovanja, što je podstaklo duboku i strastvenu ljubav među njima. Tragično, njihov prvorođeni sin je preminuo u dobi od trinaest godina. Ipak, bili su blagosloveni drugom decom, a to su Grgur, Stefan, Lazar i njihova ćerka Katarina. Poreklo njihove ćerke Mare, međutim, ostaje neizvesno, jer nije jasno da li je ona njihovo biološko dete ili potomak iz prethodnog braka despota Đurađa.
Srbija se tokom Jerinine vladavine suočila sa ogromnim izazovima, pri čemu su i Mađari i Turci vršili pritisak sa severa i juga. Da bi smirio Ugare, Đurađu nije preostalo ništa drugo nego da se odrekne kontrole nad Beogradom i premesti svoju prestonicu. To je dovelo do osnivanja Smedereva, grada čiju je izgradnju predvodila sama Jerina. Ona je angažovala vešte graditelje iz Grčke da naprave tvrđavu po uzoru na one u Carigradu, a značajnu ulogu u tom poduhvatu imao je i njen brat Toma. Međutim, nisu svi u početku bili entuzijastični za učešće u izgradnji, jer je rad bio obavezan. Dodatno nezadovoljstvu, jaja su korišćena kao vezivni materijal, odluka koja se nije složila sa ionako gladnom populacijom.
Da bi smirili Ugare i smirili napetosti, Brankovići su donijeli stratešku odluku da svoju kćer Katarinu udaju za grofa Urliha II. Međutim, Turci su bili nezadovoljni ovim savezom i odmah su zatražili drugu kćer, Maru. Razvod je za Jerinu, kao i za mnoge Srbe u to vrijeme, bio mukotrpan iskušenje, pogotovo što je Mara bila predodređena za harem. Ipak, srpske princeze su odgajane sa shvatanjem da brakom i uticajem na svoje muževe mogu koristiti svojim porodicama i Srbiji u celini. Mara nije bila izuzetak od ove tradicije. Duži period je vršila uticaj na sultana Murata II, zalažući se za pomoć svojoj braći. Čak je školovala i Muratovog nasljednika, Mehmeda II, koji ju je visoko cijenio. Zanimljivo je da je sultan dozvolio Mari da zadrži svoju vjeru. Marina pobožnost samo je pojačala animozitet prema Jerini. Istoričari su se oduvek borili sa razlozima ove duboko usađene mržnje prema despotu, posebno kada se ima u vidu da je kneginja Milica, koja je takođe udala svoju ćerku Oliveru za sultana, bila poštovana kao mučenica i svetica.
Iako su njeni sinovi bili primorani da se bore uz Turke (Grgur je čak pomagao u osvajanju Soluna, rodnog mesta svoje majke i njegove domovine), Turci su ostali nezadovoljni. Kako bi se osiguralo da porodica Branković ne sklopi savez sa Ugarima, Grgur i Stefan su poslani kao taoci sultanu. Uprkos Marijinom zakasnelom uticaju i molbi za milost, Gregor i Stefan su bili oslepljeni. Bio je to još jedan razoran udarac za nesretnu Jerinu. Nakon toga je morala pobjeći na Svetu goru da bi izbjegla kugu, a ona i Đurađ su značajan dio svog bogatstva potrošili kupujući pravoslavne robove od Turaka, kako bi djelimično zaštitili svoj narod. Uprkos savezu, turska vojska je odlučila da napadne Srbiju i zauzme Smederevsku tvrđavu. Grad se predao prvenstveno zbog gladi, a ne zbog lakog osvajanja tvrđave. Bračni par Branković je pobjegao u Zetu, gdje je Đurađ pokušao potražiti pomoć od Mađara, ali se i ovaj plan pokazao neuspješnim.
Zvornička tvrđava nije samo skladište istorije, već i zadivljujuća zbirka mitova i legendi. Među ovim pričama ističe se legenda o Prokletoj Jerini, koja prikazuje njenu dvostruku prirodu kao prokletu i lijepu. Za samu zvornečku tvrđavu kažu da je ukrašena stazama od strasti i kamena, koji vode posjetioce prema srednjovjekovnom utvrđenju poznatom kao Đurđev grad. Dok istražujete dobro očuvane zidine, oni su uronjeni u uvjerljive narative istorije, isprepletene očaravajućom šapatom mističnih legendi.
Prokleta Jerina, supruga srpskog despota Đurađa Brankovića, zamršeno je vezana za gradnju drevne zvorničke tvrđave. Jerina je, prema legendi, nadgledala izgradnju grada i naredila da se užareno kamenje sa majdana kod sela Vilćevića preveze na brdo Rudnik, koje se nalazi 12 km zapadno od Zvornika. Kamenje se prenosilo iz ruke u ruku, osiguravajući brz proces izgradnje. Ova priča dala je naziv “Jerinin kameni put” za pješačku stazu koja vodi od centra grada preko naselja Bair do tvrđave. Osim toga, staza koja vodi od gradskih vrata do tvrđave poznata je i kao „Jerinin put strasti“. Ovo ime potiče od legende o Jerini, zanosnoj i nezasitnoj ljubavnici koja je mamila mlade junake iz svoje pratnje. Prateći ovu stazu odvest će vas do Velike kule, najstarijeg dijela tvrđave. Prema legendi, Jerina bi se sa ovog vidikovca riješila svojih ljubavnika kako bi sačuvala tajne svojih noćnih eskapada.
Priču o Jerininoj zlobi dodatno oslikava narativ koji govori o njenom trovanju vlastite sestre. Ovaj gnusni čin potaknula je njena zavist što je njena sestra izgradila velebnu tvrđavu, koja bi ljepotom nadmašila Zvornik, u blizini današnje Hidrocentrale. Prema legendi, Jerina je lukavo pozvala svoju sestru u goste, da bi joj dala smrtonosni otrov, nakon čega je grad svoje sestre proglasila svojim. Osim toga, tu je i izvještaj o Jerininoj osebujnoj potražnji za hranom, koja isključivo traži srca rogate marve za dnevne obroke svog dvora. Ovaj neobičan zahtjev izazvao je veliko nezadovoljstvo stanovništva. Ove priče o prokletoj Jerini prenosile su se kroz generacije, služeći kao svedočanstvo o njenoj zloći vekovima.
Legenda okružuje smrt tiranina Jerine. Priča kaže da joj je rođeni sin Lazar dao otrov u salatu u Ostrovici. Iako nema konkretnih istorijskih dokaza, pesnici Momčilo Nastasijević i Vojislav Ilić su se priklonili legendi o ubistvu majke u svojim delima „Despot Đurađ Branković” i „Pećina na rudniku”.
